Feiten en fabels over narcose
Patiënt in goede handen tijdens algehele verdoving
Gepubliceerd op: 13 juni 2023Word ik wel weer wakker? Dat is de meestgestelde vraag aan de anesthesioloog in het Slingeland Ziekenhuis. Anesthesioloog Lucie van Genugten glimlacht en begrijpt de vraag, en antwoordt volmondig ‘ja’. In dit artikel vertelt ze over de feiten en fabels en de werking van algehele verdoving.
De anesthesiologen en anesthesiemedewerkers zorgen er tijdens een operatie voor dat een patiënt bij een algehele verdoving geen stress, pijn of angst ervaart. Lucie van Genugten: “Wij begeleiden de patiënt en maken mogelijk dat hij of zij niets meekrijgt van de operatie. Met anesthesie wordt de patiënt goed bewaakt, wordt de stressreactie onderdrukt en helpen we iemand om lichamelijk goed te herstellen.”
In de volksmond heet het narcose, in vaktermen noem je het algehele anesthesie. Anesthesie betekent letterlijk niet voelen of gevoelloosheid. Er zijn verschillende vormen: van algehele verdoving of een roesje (procedurele sedatie) tot een plaatselijke verdoving via een ruggenprik of blokverdoving. Welke vorm je krijgt, hangt af van het soort operatie. “Buikoperaties, operaties in het gebied van hoofd en hals, of een langdurige operatie aan de botten gebeuren meestal onder algehele verdoving.”
Samen afwegen
Anesthesie begint nooit pas in de operatiekamer. Aan elke (geplande) operatie gaat een pre-operatief spreekuur vooraf. Daar gaat de behandelend specialist of een van haar elf collega-anesthesiologen in gesprek met de patiënt en maken ze samen een afweging voor welke verdoving passend is. “Tijdens deze screening beoordelen we de gezondheid en wegen we de voors en tegens af. Gewicht, leeftijd, aanwezigheid van meerdere aandoeningen en het dagelijks gebruik van medicatie, roken of alcoholgebruik spelen hierbij mee.”
"In de volksmond heet het narcose, in vaktermen noem je het algehele anesthesie. Anesthesie betekent letterlijk niet voelen of gevoelloosheid."
Op de dag van de operatie gaat de patiënt nuchter onder narcose, want dat voorkomt dat er eten uit de maag in de longen kan komen. In de voorbereidingsruimte van het operatiecomplex plaatst de anesthesiemedewerker of verkoevermedewerker een infuus in de hand of arm, waarna de anesthesioloog de patiënt begroet. “De basis van ons vak is vertrouwen geven. Ik vertel de patiënt dat hij of zij bij ons in goede handen is. Als het operatieteam compleet is, starten we met de veiligheidsmaatregelen. Voor de anesthesie gaat het daarbij om een laatste check op allergieën, bloedverdunners en aandachtspunten zoals een pacemaker.”
Meestal via infuus
In de meeste gevallen verloopt een algehele verdoving via een infuus, waarmee een slaapmiddel, pijnstilling en soms een spierontspannend middel worden toegediend. Het bekende kapje over neus en mond komt er maar kort aan te pas. “Vanwege het milieu werken we in het Slingeland Ziekenhuis steeds minder met narcosegassen; voornamelijk nog bij kinderen aan het begin van een operatie, omdat zij het prikken eng kunnen vinden. Voor de algehele verdoving werken we met het slaapmiddel propofol. Net voordat we dat toedienen, krijgt de patiënt zuurstof via het kapje. Dan heeft het lichaam extra zuurstof in het bloed en dat maakt de anesthesie veiliger.”
Al binnen een minuut is de patiënt in een diepe slaap. “Bij een algehele verdoving stop je met ademhalen en daarom krijg je een adembuisje in de luchtpijp, waar je overigens niets van voelt, en word je op de beademingsapparatuur aangesloten. Als anesthesioloog zie je aan verschillende metingen zoals de hartslag en bloeddruk of iemand voldoende gesedeerd, dus diep in slaap is. Tijdens de operatie is de patiënt met elektroden en kabels verbonden met de bewakingsapparatuur en bewaak ik samen met de anesthesiemedewerker continu de bloeddruk, hartslag en het zuurstofgehalte en houden we die op peil.”
Geruststellen
Voor wakker worden tijdens de operatie hoeft de patiënt niet bang te zijn, vertelt de specialist. Tijdens de hele operatie worden het slaapmiddel en pijnstilling toegediend (zie ook het kader over misverstanden). Pas wanneer de operatie helemaal op zijn einde loopt, vermindert de anesthesioloog langzaam de toediening. “Pas als de operatie klaar is, stoppen we het slaapmiddel en komt de ademhalingsreflex terug en halen we het adembuisje eruit. Ook daar merkt de patiënt niets van. Al vrij snel komt de patiënt bij bewustzijn, maar is dan nog wel onder invloed. Op de verkoeverkamer mag hij rustig wakker worden en krijgt hij nog pijnmedicatie. Het narcosemiddel zelf is al na een paar uur uit het lichaam.”
Terugkomend op de meestgestelde vraag aan de anesthesioloog. Begripvol antwoordt Lucie van Genugten: “Logisch dat mensen bang zijn, want je staat de controle even af. Het belangrijkste bij angst of zorgen is dat mensen dit kenbaar maken, want dan kan ik uitleggen hoe het werkt en fabels ontkrachten. Ook geef ik de patiënt mee: probeer om te denken. Denk aan het doel van de operatie. Dat is dat u straks minder klachten heeft of helemaal bent hersteld.”
Algehele verdoving: misverstanden en angsten
Fabel 1: Nooit meer wakker worden
Anesthesioloog Lucie van Genugten: “In de praktijk is anesthesie enorm veilig. Daarom zeg ik altijd tegen patiënten die bang zijn: ga er maar vanuit dat u weer wakker wordt. Want dat is ook echt zo. De narcosemiddelen zijn heel veilig en er zijn veel veiligheidsmaatregelen voor en tijdens de operatie.”
Fabel 2: Wakker worden tijdens de operatie
“Awareness, zoals dat heet, bij algehele verdoving is echt uiterst zeldzaam. Zelf ken ik het alleen van beschreven casus uit de vakliteratuur. De vraag is ook of zo’n ervaring een echte awareness was. Tijdens de in- en uitleiding van een grote operatie is het normaal dat je meer bewustzijn hebt. Bij een ‘roesje’ spreek je niet van een awareness-ervaring, omdat diep in slaap zijn niet altijd nodig is.”
Fabel 3: Dwarslaesie door narcose
“Dat is een echt misverstand, want het is onmogelijk dat je door een algehele verdoving een dwarslaesie oploopt. Er is geen sprake van een ruggenprik bij algehele verdoving. Een dwarslaesie na een ruggenprik komt echt héél zelden voor. Zelf heb ik het nog nooit meegemaakt en mijn collega’s ook niet. Wij zouden geen ruggenprik zetten als we mensen een dwarslaesie zouden bezorgen. Ook daar hebben we goede veiligheidsmaatregelen voor. Zo zetten we bijvoorbeeld geen ruggenprik bij bepaalde stollingsstoornissen.”
Fabel 4: Na maanden nog last van narcose
“De lever en nieren zorgen ervoor dat de narcosemiddelen van een algehele verdoving al na een paar uur het lichaam uit zijn. De langwerkende pijnstillers die na de operatie worden gegeven, kunnen wel langer bijwerkingen hebben. Ook gaat het lichaam in herstelmodus en daar kunnen klachten van concentratie en vermoeidheid vandaan komen. Een operatie heeft impact en brengt je even uit balans. Geef jezelf tijd om te herstellen.”
Laatst bijgewerkt op: 23 juni 2023
